الکتروتراپی

کلیات:

الکتروتراپی یعنی کاربرد جریان الکتریکی برای اهداف درمانی و تاریخچه آن به سال 1786 برمی‌گردد که براي اولين بار گالوانی عصب و عضله یک قورباغه را با بار الکتریکی تحریک نمود. در روش الكتروتراپي، جریان الکتریکی از سطح پوست اعمال و از اثرات فیزیولوژیکی آن در بافتها در جهت درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌شود.


مکانیسم الکتروتراپی بر اساس تشكيل و انتقال پیام‌های عصبی در سیستم عصبی بدن پايه‌ريزي شده است پیام‌های عصبی بوسیله پتاسیل عمل  (Action Potential) انتقال مي‌يابد. پتانسيل عمل در اثر تغییرات سريع پتانسیل در غشاء سلول عصبي ایجاد می‌شود و به سرعت در طول غشای فيبر عصبی سیر می‌کند. هر پتاسیل عمل (تشكيل و انتقال پیام‌های عصبی) با تغییر ناگهانی پتاسیل طبیعی منفی (حالت استراحت) به پتاسیل مثبت(پتانسيل فعاليت) غشاء شروع مي‌شود و فرآيند مذكور با بازگشت دوباره پتانسیل به حالت منفی(حالت استراحت) خاتمه می یابد .

با توجه به مطالب فوق، اگر یک فيبر عصبی در میان دو قطب یک جریان الکتریکی قرار گیرد موجب نفوذ يونهای سدیم به داخل سلولهاي عصبی در قطب مثبت مدار و تغییر پتاسیل غشاء از منفی به مثبت و تشکیل یک پیام عصبی خواهد مي‌شود . پیام تشکیل شده در دو جهت فیبر عصبی حرکت خواهد کرد.

با توجه به اینکه فيبرهاي عصبي در دو گروه حسی و حرکتی طبقه بندي شده و همه آنها از یک طرف به مغز و از طرف دیگر به اندام ها متصل هستند بنابراین :

اگر عصب تحریک شده، حسی باشد :

پیامی که به سمت اندام حرکت می‌کند به انتهای آزاد اعصاب رسیده و هیچگونه تأثیری نخواهد داشت ولی پیامی که به سمت مغز حرکت می‌کند بطور مصنوعی موجب فعال شدن حس مورد نظر در مغز خواهد شد .

اگر عصب تحریک شده حرکتی باشد :

پیامی که به سمت مغز می‌رود نمی‌تواند از اولین سیناپس عصبي عبور نماید زیرا سيناپس‌هاي اعصاب حرکتی مانند شیر یکطرفه عمل می‌کنند و فقط به پالسهای صادره از مغز به سمت اندام، اجازه عبور می‌دهند ولی پیامی که به سمت اندام (عضله) می‌رود موجب تحریک و انقباض عضله مورد نظر شده و بطور مصنوعی، حرکت حاصل از انقباض آن عضله را در اندام ایجاد خواهد کرد.

با توجه به موارد فوق، ملاحظه می كنید که یک تراپيست با داشتن جریان الکتریکی مورد نیاز برای تحریک اعصاب و شناخت کافی ازآناتومي بدن می‌تواند بطور مصنوعی عضلات مورد نظر خود را به تعداد و شکل‌های مختلف تحریک و منقبض نماید.

در عمل هم به همین منوال عمل می‌شود با این توضیح که جریان‌های مختلف الکتریکی اثرات متفاوتی را در بافتها به جا می‌گذارند و در اينجا شناخت برخی از اين جریان‌ها و اثرات فیزیولوژیک آنها لازم به نظر می‌رسد.

عمده جریان های مورد استفاده در الکتروتراپی عبارتند از :

A- جریان مستقیم یا گالوانیک ( Direct current ) (DC)

یک جریان مستقیم با دامنه ثابت است که در صورت اعمال از سطح پوست اثرات فیزیولوژیکی زیر قابل رویت اند:

1.تحریک حسی: احساس خفیف سوزن سوزن شدن پوست بعضا به همراه قرمزی و خارش.

2.پرخونی: قرمزی ایجاد شده مشخصه پرخونی مویرگهاست که با قرمزی ایجاد شده بوسیله گرما متفاوت می باشد.

3.الکتروتونوس: موجب تحریک اعصاب در زیر آستانه تحریک می‌گردد یعنی پیام عصبی تشکیل نمی‌گردد ولی تحریک پذیری آن اعصاب افزایش می‌یابد.

4.تسکین درد: در مورد اثرات تسکین درد جریان الکتریکی دو مکانیسم مطرح است: برخی آن را در اثر تحریک انتهای اعصاب حسی و مهار درد از طریق تئوری دروازه مغز و نيز تحریک ترشح آندرفین می‌دانند و برخی دیگر آنرا به پرخونی موضع نسبت می‌دهند که عوامل دردزا را از منطقه ضایعه برطرف مي‌كند.

5.تسریع روند التیام: شواهد محکمی در این خصوص وجود دارد که اعمال جریان‌های کم شدت می‌توانند سرعت التیام را در زخمهای سطحی و داخلی افزایش دهند ولی هنوز از افزایش اثر جریان الکتریکی بطور گسترده استفاده نمی‌شود.

6.یونتوفورز: عبارتست از تحمیل حرکت یونها از روی غشاء بیولوژیکی توسط جریان الکتریکی با اهداف درمانی.

اگر روی يك الکترولیت ولتاژي اعمال گردد، جریال همرفتي شامل حرکت یونهای بار مثبت به طرف قطب منفی و بالعکس در داخل آن برقرار می‌گردد حال اگر دارویی به شکل یونی باشد می‌توان آنرا وادار به حرکت در جهتی وابسته به قطب جریان نمود و از آن در جهت نفوذ دادن سریع دارو به پوست بهره جست. از یونتوفورز مي‌توان در انجام بيحسي موضعي سطحی، تسکین تعریق ایدیوپاتیک پوست، نفوذ آنتی بیوتیک‌ها در پوست، نفوذ بسياري از ژلهاي زيبايي و داروهای ضدالتهابی در پوست، درمان دردهای با منشاء عصبی و کاهش ورم موضعي استفاده نمود.

 

B- جریال مستقیم منقطع ( Interrupted Direct Current ) (IDC)

 

همان جریان مستقیم است که در فواصل منظم قطع و وصل می گردد و مدت زمان هر پالس آن يك الی600 میلی ثانیه است. از این جریان بیشتر برای تحریک و انقباض عضلات بدون تحريك عصب استفاده می شود. یعنی می توان عضله‌ای را، که بدلیلی عصب آن آسيب دیده و تحت پالسهای طبيعی سيستم عصبی منقبض نمی‌گردد و احتمال آتروفي و مشکلات تابعه آن وجود دارد، با اعمال جریان IDC تحریک و منقبض نمود.


 


C- جریان فارادیک : (FARADIC)electro5

همان جریان IDC است که مدت زمان هر پالس آن 1/. الی 1میلی ثانیه بوده و بطور معمول در دو شکل Burst (انفجاری) و Surg، برای تحریک عضلات سالم از طریق عصب مربوطه بكار مي‌روند.

جریانهای الکتریکی مورد استفاده در سيستم‌هاي الکتروتراپی مانند: HVGS ، TENS، جریان های متناوب، جریان های ديادینامیک (دکتر برنارد)، جریانهای روسي، جریان اینترفرنشیال (Interferential currents) یا تداخلی و غیره بسیار متنوع بوده و اهداف درمانی گوناگوني را دنبال مي‌كنند.



با اساس مكانيسم‌هاي مذكور تراپیست‌ها می‌توانند با استفاده از جریان‌های الکتریکی گوناگون عضلات مورد نظر خود را بطور غیر ارادی تحریک و منقبض نموده و از آن در جهت درمان انواع بیماریهای عضلانی ‌ـ اسکلتی بهره گیرند.با گسترش خدمات پوست و زیبایی، سیستم‌هايي به بازار ارائه شده‌اند که در آنها از تکنولوژی الکتروتراپی به منظور ایجاد لاغري، درمان سلولیت و ایجاد تناسب اندام استفاده می‌شود. بطور مثال يكي از اين سيستم ها بنام Green Former به بازار ارائه شده است كه در ادامه بحث به ساختار آن مي‌پردازيم.


ساختار:

این سیستم در واقع یک نوسان ساز الکترونیکی است که جریان های الکتریکی مختلفی را در شکل، شدت و دامنه‌های گوناگون تولید و در اختیار تراپیست قرار می دهد. بلوک دياگرام آن به شرح زیر می‌باشد :

 

مکانیسم عمل این سیستم دقیقا همانند سیستم‌های الکتروتراپی است با این تفاوت که جریانهای الکتریکی و برنامه‌های درمانی آنها صرفا برای ایجاد لاغری، درمان سلولیت و مشکلات پوست و زیبایی ويژه شده‌اند و بطور معمول كاربردهاي زیر را پوشش مي‌دهند:

 

كاربردها:

 



    Cellulite
    Lipolysis , fat redaction
    Skin toning
    Muscle stimulation
    Iontophorosis
    Lymph drainage
    Education of circumference
    Pain treatment

 



این سیستمها شامل یک یونیت اصلی، برای تولید جریانهای الکتریکی و الکترودهای مختلفي هستند که در نواحی ران، باسن، کمر و سینه بسته مي‌شوند و با اعمال جریانهای الکتریکی و ایجاد اثرات فیزیولوژیک مورد بحث در نواحي ياد شده، مانند انقباض عضلات، برنامه های درمانی مختلفي را اجرا نموده و نتایج قابل توجه و مؤثری را در درمان سلولیت و ایجاد تناسب اندام بجا می‌گذارند در زیر شکل جریانات و نحوه اتصال یکی از این سیستم‌ها به بیمار ارائه شده است .

 

این سیستم‌ها يك تکنولوژي نوین و ایمن در علم زیبایی، به قدمت تاريخ الکتروتراپی هستند بهره‌گیری از آنها، قطعا برای ارائه خدمات بهتر پوست و زیبایی مفید خواهد بود.

 



نگارنده: ابوالفضل منتظری